اشتراک گذاری
وکیل دکتر سیدمهدی حجتی
۱۶ تیر ۱۴۰۴
مراحل صحیح طرح دعوای استرداد مبیع و نکات کلیدی آن
یکی از دعاوی شایع در دعاوی ناشی از معاملات، دعوای استرداد مبیع است؛ یعنی بازگرداندن مالی که به موجب قرارداد بیع به یکی از طرفین منتقل شده، اما به دلیل فسخ، بطلان یا انفساخ عقد، دیگر مشروعیتی برای نگهداری آن وجود ندارد.
اما برای طرح درست و مؤثر این دعوی، باید به یک نکته اساسی توجه داشت:
دعوای استرداد مبیع بدون تعیین دقیق مبنای حقوقی استرداد، در دادگاه قابل استماع نیست.
چرا تعیین مبنای استرداد مبیع ضروری است؟
دادگاه تنها زمانی می‌تواند حکم به استرداد مالی بدهد که مشخص باشد بر چه اساس حقوقی این مطالبه مطرح شده است. این مبنا ممکن است یکی از موارد زیر باشد:
- فسخ قرارداد (مثلاً به دلیل تخلف از شرط یا عدم ایفای تعهد)
- انفساخ قرارداد (مانند فوت یکی از طرفین در برخی عقود)
- ابطال معامله به دلایلی مانند فقدان اهلیت یا اشتباه و تدلیس
- بطلان عقد به دلیل فقدان شرایط اساسی صحت معاملات
اگر دادخواست صرفاً به خواسته‌ی استرداد مبیع باشد، اما بدون اشاره به مبنای حقوقی آن، دادگاه نمی‌تواند وارد رسیدگی ماهوی شود و ناچار است قرار رد دعوی صادر کند.
دو روش صحیح برای طرح دعوای استرداد مبیع
-
طرح دعوای مقدماتی جداگانه:
ابتدا با تقدیم دادخواست جداگانه، تقاضای تأیید فسخ، ابطال یا انفساخ معامله را مطرح نمایید. پس از صدور حکم قطعی، دادخواست استرداد مبیع قابل طرح خواهد بود.
-
طرح هم‌زمان مبنا و استرداد در یک دادخواست:
در یک دادخواست، ابتدا خواسته‌ی خود را تأیید فسخ یا ابطال معامله قرار دهید و در ادامه، استرداد مبیع را به‌عنوان خواسته تبعی یا ثانویه مطرح نمایید. در این حالت، دادگاه ابتدا به موضوع فسخ یا بطلان می‌پردازد و سپس در صورت احراز آن، حکم به استرداد نیز صادر خواهد شد.
نکته مهم:
اگر صرفاً خواسته‌ی «استرداد مبیع» را بدون درج خواسته‌ی مقدماتی مطرح کنید، دادگاه صلاحیت ندارد فراتر از خواسته‌ی شما ورود کند؛ چرا که اصل دادرسی در ایران بر «رسیدگی محدود به خواسته خواهان» استوار است.
.png)
